خواستن، توانستن است؟! - وبلاگ علیکایی

گروه دانشگاه خبرنگاران، صبا قدس؛ خواستن، توانستن است... این گزاره را در کلاس های کنکور و همایش های پیروزیت و پول دار شدن زیاد شنیده ایم.

روانشناسی پیروزیت که از انواع روانشناسی زرد محسوب می گردد تئوریزه نماینده این باور است. برای مثال، بیایید به کتاب های خود یاری در حوزۀ کاری نگاهی بیندازیم. ریچارد بولز در کتابِ چتر نجات تو چه رنگی است؟ به مخاطبان جویای راستا شغلی می گوید از خودشان بپرسند: من که هستم؟. وی با نقل تجربه های شخصی و حکایت ها و داستان های اخلاقی، به خواننده یاری می نماید به این پرسش پاسخ دهد و با انگیزه دادن به خواننده او را هدایت می نماید. او به درستی بیان می نماید نباید خودمان را با شغلمان تعریف نموده و باید عمیق تر به مسائل نگاه کنیم؛ اما اشکال کار آنجاست که بولز فرد و مفهوم خود را از بافت جامعه جدا می نماید. بولز در یکی از تمرین های کتابش از خوانندگان می خواهد گلی با هفت گلبرگ ترسیم نمایند و در هر گلبرگ یکی از ویژگی های خودشان را بنویسند. وی معتقد است این نوع خود آگاهی سبب می گردد رضایت فرد از خویش افزایش یافته و عملکرد او در شغل و محیط کار بهبود یابد. اما اشکال آنجاست که این تمرین ها ابداً تأثیر عوامل اجتماعی را نمی سنجند.

لویس ووداستاک، پژوهشگر حوزۀ رسانه و ارتباطات که کتاب های خود یاری را مطالعه نموده است، معتقد است روایت هایی که دربارۀ خود مطرح می گردد... همان قدر که تأثیر ساختار های اجتماعی را انکار می نمایند، قدرت و مسئولیت بی اندازه ای را نیز بر شانه های فرد قرار می دهند.

بااین حال، بسیاری از کتاب های خود یاری در حوزۀ اقتصاد و پیروزیت شغلی هنوز هم به این سبک و سیاق نگاشته می شوند و لاجرم این تصور را ایجاد می نمایند که افراد همیشه آزاد هستند تا بدون توجه به بافت اجتماعی پیروز شوند.

مثلث کارپمن، حالت تئوریزه شده همین امر است. محور تمام این ها فرد می باشد؛ فردی که باید دست از غر زدن بردارد و دیگران را بابت شکست های خویش مقصر نداند. فردی که باید به خودش ایمان داشته باشد و عمیقا معتقد باشد که اگر واقعا بخواهد، میتواند.

اما مگر کسی که در روستای دور افتاده و در خانواده فقیر و بی سواد به جهان می آید می تواند بخواهد؟! اصلا گیریم که او خواست و توانست با تمام کوشش هایش خود را به محیط شهری برساند، مگر می تواند در آن شهر و در کنار شهری های لاکچری زندگی پیروزی داشته باشد. او مجبور است در حاشیه شهر و همچنین محرومانه تر از روستا به زندگی ادامه دهد.

تئوریزه نماینده های این نوع روانشناسی مثال های تحریف شده و گاها استثنائاتی را می آورند تا باورمان بگردد اجتماع هیچ تاثیری بر فرد ندارد. اما اگر کمی عمیق تر بیاندیشیم انبوه کسانی را خواهیم دید که خواستند ولی نتوانستند، برای مثال هیچ کس نخواست فقیر باشد و درست در نقطه مقابل این، کسانی وجود دارند که نخواستند اما توانستند.

اما کارکرد این بحث روانشناختی در سیاست چه می تواند باشد؟ این نوع مواجهه ها باعث تغییر نقطه توجه می گردد، تغییر علیه کسانی که ضعیف تر اند. برای مثال من اگر با تمام قلبم به این باور برسم که برای توانستن فقط کافی است بخواهم، هیچ گاه معضلات و موانع اجتماع را مقصر نخواهم دانست و در نتیجه هیچ گاه دست به اعتراض عیله حکومت و جامعه خود نخواهم زد.

از طرفی هنگامی که مردم در جامعه با تبعیض روبرو می شوند و کاری از دستشان بر نمی آید خود را گناهکار و عامل تبعیض می بینند، در نتیجه سراغ این نوع روان شناسی می فرایند تا با باورهای کاذبی که از آن به دست می آورند، بتوانند تبعیض را از میان بر دارند. برای مثال بیشتر شرکت نمایندگان در چنین کلاس هایی می گویند: من اول باید ثروتمند شوم تا بتوانم به فقرا یاری کنم. در واقع او ریشه فقر را در یاری نکردن می داند و نه تبعیض جامعه.

اگر بخواهم دو بند پایانی را تعریف جامع تری کنم گرایش به روان شناسی زرد در وهله اول به وسیله حکومت و سیاست های حاکم بر آن القا می گردد و در وهله دوم درونی شده و جزء اخلاقیات مردم می گردد.

صبا قدس - دبیر واحد آموزش انجمن اسلامی دانشجویان دفتر تحکیم وحدت دانشگاه تبریز

انتشار یادداشت های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط خبرنگاران نیست و صرفاً منعکس نماینده نظرات گروه ها و فعالین دانشجویی است.