خبرنگاران پادشاه، پادشاه است؛ حتی اگر قلمروَش کوچک باشد - وبلاگ علیکایی

شخصیت اصلی فیلم آیدین، یک تئاتری بازنشسته و مرد ثروتمندی است که در هتل کوهستانی خود به همراه همسر جوانش نیهال، خواهرش نجلا و دو مستخدم به نام­های هدایت و فاطمه زندگی می­ کند و علاوه بر مدیریت هتل برای روزنامه ه­ای محلّی یادداشت­ می ­نویسد. آیدین خان که به ظاهر پادشاهی اقلیم کوچکش را در دست دارد و نزد اهالی روستا از مقام و مرتبه ­ی بالایی برخوردار است، دچار بحران هایی در ارتباط با همسر و خواهرش شده و این بحران ­ها او را در راستا تازه ­ای از کشف خود قرار می ­دهند. شاید تصور کنید به دلیل تعلق آیدین به طبقه ­ی ثروتمند و ارباب مسلک، همراه شدن و هم ذات پنداری با او سخت و ناممکن باشد، اما به هیچ وجه این طور نیست، چرا که شخصیت پردازی ظریف و پیچده­ بیلگه جیلان از آیدین، به همراه شناختی که این نویسنده­-کارگردان از انسان و روانش دارد، همراهی لذت­ بخش و به دورازقضاوتی را برای مخاطب پدید­ می ­آورد. جایگاه شخصیت­ های این فیلم در ذهن مخاطب دائم در حال تغییر است و همین نکته راز جذّابیت درام شایسته ی احترام بیلگه جیلان است.

بیلگه جیلان، فیلمساز گزیده­ کاری است که اکنون شهرتی جهانی دارد، بزرگترین کارگردان ترکیه ­ای حال حاضر و یکی از سردمداران سینمای اروپا. خواب زمستانی برداشتی از داستان­ کوتاه همسر، اثر آنتوان چخوف است که فیلمنامه آن توسط خود بیلگه جیلان به همراه همسرش ابرو جیلان نوشته شده است. این کارگردان ترک در خواب زمستانی بیش از فیلم های دیگرش به آدم­ ها نزدیک شده و با دقتی بی نظیر آنها را می ­کاود؛ دیالوگ ­های زیاد و زمان نسبتاً طولانی فیلم نتیجه ­ی همین کاوش دقیق است. این زمان طولانی البته گاهی نقطه­ ضعف فیلم به شمار می­ آید و ممکن است موجب خستگی تعدادی از مخاطبان شود. روایت خطی و پر­حوصله ­ی خواب زمستانی که مجال شناخت دقیق شخصیت­ ها را برای مخاطب پدید آورده، با نماهای شگفت­ انگیزی که تداعی­ گر تابلو­های نقاشی است، ترکیب شده و خستگی احتمالی از زمان بلند فیلم را کاهش می­ دهد. بیلگه جیلان در خلق شخصیت­ های خاکستری و روابط آنها کاملاً پیروز است، او مخاطب را با جهان فیلم مأنوس می کند و در ذهن او پرسش هایی برمی انگیزد که او را تشویق ب دیدن ادامه فیلم می کند. با این وجود باز هم باید این نکته را یادآور شد که اگر بدون پلک زدن پای فیلم هایی نظیر آینه تارکوفسکی یا اسب تورین بلاتار و فیلم های دیگری از این دست نشسته اید و هنوز هم در خاطرتان زنده اند، احتمالاً دیدن خواب زمستانی 196 دقیقه ­ای برای شما نه تنها خسته کننده نیست، بلکه خاطره دیدن آن در ذهن شما نقش خواهد بست.

نور­پردازی ویژه­ کارگردان به همراه بازی او با سایه ­ها در ایجاد فضا و شناخت شخصیت­ ها نقش مهمی ایفا می ­کند. در یکی از صحنه­ ها، آیدین ایستاده و از بالا به نیهال نگاه می ­کند و نور زرد آتش که بر چهره­ آیدین افتاده حالت خدا­گونه و متکبّر او را آشکار می ­کند. میزانسن ­های دلنشین بیلگه جیلان در کنار نور­پردازی­ اش از نقاط قوت کار محسوب شده و جنبه­ های رئالیستی اثر را تقویت می ­کند. موسیقی شوبرت در خدمت لذّت بصری لانگ­شات های زیبای فیلم قرار گرفته و سبب دوچندان شدن این لذت می­ شود.

بازی فوق­العاده ­ی (هالوک بیلگینر) در نقش آیدین که چندین جایزه ­ی بین ­المللی را برای او به ارمغان آورده، بی شک از نقاط قوت نور زمستانی است. صحنه ای که آیدین در میان صخره ­ها ایستاده و از بالا به گردشگران و مسافرانی که آنجا هستند، نگاه می­ کند، صحنه ای ساده ولی به یادماندنی است. بیلگه جیلان با نگاه عمیق و ذهن نیرومندش جهان خاص خود را خلق می­ کند، جهانی متفاوت از فیلم ­های هالیوودی.

به جهت قرابت ­های فرهنگی ایران و ترکیه، این فیلم برای مخاطبان ایرانی خود فضایی آشنا و ملموس تولید می­ کند و شخصیت ­هایی می ­سازد که ممکن است هر کدام مان در اطراف خود نمونه ­هایشان را سراغ داشته باشیم. خواب زمستانی با پرداختن به برخی پدیده ­های مدرن مانند مؤسسات نیکوکاری و خیریه به نقد آنها و در واقع نقد اجتماع می­ پردازد و ما را از قضاوت باز­می ­دارد.