آذر بفروز و خانه خوش کن!، درباره جشن آذرگان - وبلاگ علیکایی

مجتبی دورودی، استاد دانشگاه هنر شیراز، مدیر موزه تخت جمشید و پژوهشگر فرهنگ و زبان های باستانی ایران است. با او گفت وگویی انجام دادیم تا از جزییات و فلسفه جشن آذرگان مطلع شویم.

مجتبی دورودی با اشاره به اینکه در منابع تاریخی، اشاره های متعددی به این جشن شده است، گفت: ایرانیان در نهم آذر جشنی داشته اند که به آذرخش یا آذرجشن شُهره بوده است و با توجه به اینکه تقویم باستانی ایران موسوم به تقویم یزدگردی 6 روز با تقویم کنونی تفاوت دارد، بنابراین می توان این روز را تقریباً برابر با سوم آذرماه کنونی دانست.

وی افزود: درباره این روز در منابعی چون فرهنگ جهانگیری، برهان قاطع و مروج الذهب آمده است که ایرانیان در چنین روزی جشنی برپای می دارند که در شمار جشن های آتش است و آن را مانند نوروز و مهرگان ارج می نهند. در این روز علاوه بر افروختن آتش بر بام های منازل و حضور در آتشکده، نظافت و پاکیزگی، از جمله ستردن موی و چیدن ناخن، نیک بوده است و ایرانیان بر این باور بوده اند که مشاوره و رایزنی درباره امور و دشواری ها در چنین روزی به نتیجه مطلوب می رسد. همچنین در آذرجشن چوب های خوش بو مانند عود و صندل و کندر بر آتش می نهادند و فضا را عطرآگین می کرده اند.

مدیر موزه تخت جمشید ادامه داد: ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه درباره این جشن آورده است که آذرجشن عیدی است که در آن روز به افروختن آتش احتیاج می یابند و این روز عید آتش است و به نام فرشته ای است که به همه آتش ها موکل است. در چنین روزی ایرانیان در امور عالم مشاوره می کنند.

دورودی افزود: بد نیست به یک رسم دیگر ایرانیان در روز اول آذر اشاره کنیم که آن را هم بیرونی برای ما حفظ کرده و در کتاب آثار الباقیه آورده است و جالب تر اینکه گویا این رسم در فارس و شهر شیراز هم معمول بوده است.

وی در ادامه، مطلب را از زبان خود ابوریحان نقل کرد و گفت: در اولین روز آذرماه، مردی بر خری سوار می شود و این سنت منحصر به فارس است. این مرد، پارچه هایی بر خود پیچیده و جامه های کهنه می پوشد تا برای شناخته شدن از جمع مردم، علامتی باشد و غذاهای گرم و آشامیدنی های سرد می نوشد و تن خویش را با روغن هایی که جلوی سرما را بگیرد چرب کرده؛ سپس بادبزنی به دست می گیرد و خود را باد می زند و مردم به او می خندند و بر او آب می پاشند و برف و یخ به سوی او پرتاب می کنند و او از اشراف و اعیان هدیه دریافت می کند و در عصر ما این رسم در شیراز و دیگر شهرهای فارس معمول است

پژوهشگر فرهنگ و زبان های باستانی ایران با بیان اینکه این رسم آنگونه که ابوریحان آورده است، روزگاری در شیراز هم معمول بوده است، گفت: این خود بیانگر مراسمی کهن است که در جهت دفع شرِّ دیو سرما بوده است، که با برافروختن آتش که به منزله گرمابخشی هم هست؛ می تواند نویدبخش عبور از زمستان سرد باشد.

مجتبی دورودی صحبت هایش با خبرنگار ایسنا در خصوص جشن آذرگان یا آذرجشن را با شعری از مسعود سعد سلمان به سرانجام رساند: ای ماه، رسید ماه آذر، برخیز و بده میِ چو آذر، آذر بفروز و خانه خوش کن، زآذر صنما به ماه آذر