معرفی دریاچه ارومیه ؛ بزرگترین دریاچه آب شور خاورمیانه، عکس - وبلاگ علیکایی

آب دریاچه ارومیه بسیار شور است و از رودخانه های سیمینه رود، زرینه رود، باران دوز، تلخه رود، گادر، نازلو و زولا سرچشمه می گیرد. از گذشته تا به امروز، دریاچه ارومیه یکی از مقاصد گردشگری محبوب استان آذربایجان غربی بوده و هر سال در فصول مختلف میزبان گردشگران بسیاری قرار می گیرد.

برای بازدید از دریاچه ارومیه خرید بلیط هواپیما ارومیه کافی است تا از این دریاچه بزرگ نمکی جهان دیدن کنید.

نام گذاری دریاچه ارومیه

نام دریاچه ارومیه در گذشته و در زبان پارسی کهن چی چست به معنای درخشنده و کبودان بود. در دهه 1930 میلادی نام دریاچه در زمان رضاشاه به رضائیهتغییر کرد. در سال 1357، پس از پیروزی انقلاب اسلامی نام دریاچه به ارومیه تغییر یافت که از نام شهر ارومیه، مرکز استان آذربایجان غربی برگرفته شده است. در زبان ترکی به این دریاچه اورمو گولو گفته می گردد.

دریاچه ارومیه در اسناد تاریخی

از نخستین اشاراتی که در استاد تاریخی به دریاچه ارومیه شده، مربوط به کتیبه سده نهم پیش از میلاد مسیح در شلمنسر سوم، سلطنت بین 858-824 قبل از میلاد است.

در این کتیبه به دو نام در محل دریاچه ارومیه اشاره شده است که عبارتند از: ماتای (یا همان میتانی ها) و پرسواه (به معنی ایرانیان یا پارسیان). هنوز به طور قطعی معین نشده است که این نام ها با منطقه، قبیله و یا پیوندی که گروهی از مردم با پادشاهن داشته اند، ارتباطی دارند یا خیر. دریاچه ارومیه زمانی مرکز پادشاهی منائیان بوده و احتمال داده می گردد محل زندگی منائیان تپه حسنلو در جنوب دریاچه بوده است.

گروهی به نام متیان بر منائیان غلبه داشتند. در آن دوران مردمانی با نام های مختلف نظیر کیمری، سکاها و سرمتی ها زندگی می کردند. این موضوع نیز روشن نشده که دریاچه نامش را از مردمان گرفته یا مردمان نامشان را از دریاچه گرفته اند. در پانصد سال اخیر در نواحی اطراف دریاچه ارومیه مردمان ایرانی شامل آذربایجانی ها و کُردها زندگی کرده اند.

تنوع زیستی دریاچه ارومیه

در سال 2014 و 2016 میلادی یک لیست از تنوع زیستی پارک ملی دریاچه ارومیه ارائه گشت که طبق آن در دریاچه ارومیه 42 گونه قارچ های میکروسکوپی، 62 گونه باکتری و آرکئوباکتر، 311 گونه گیاه، 20 گونه جلبک، 5 گونه نرم تنان دو کفه ای (رودخانه های جزایر)، 27 خزنده و دوزیست، 226 گونه پرندگان و 24 گونه پستانداران زندگی می کنند. علاوه بر این، حداقل 47 گونه فسیل نیز در این منطقه یافت شده اند.

به دلیل شور بودن آب دریاچه هیچ ماهی در آن زندگی نمی کنند. با این حال، دریاچه ارومیه یکی از مهم ترین زیست گا ه های سخت پوست آرتمیا شناخته می گردد. سخت پوست آرتمیا از منابع اصلی تغذیه پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو به حساب می آید. رئیس وقت مرکز مطالعات آرتمیای ارومیه در اوایل سال 2013 خاطرنشان کرد که سخت پوست آرتمیا در دریاچه ارومیه انقراض شده است و البته این نظر از طرف برخی کارشناسان دیگر رد شد.

رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور در بهمن ماه سال 1394 عنوان داشت که طبق بررسی های صورت گرفته در دریاچه ارومیه آرتمیای زنده وجود ندارد. گفته می گردد آرتمیا در اثر خشکسالی تابستانه که سال ها در دریاچه ارومیه رخ داد، نابود شده است.

پارک ملی دریاچه ارومیه

در سال 1352 نام دریاچه ارومیه با عنوان پارک ملی دریاچه ارومیه در فهرست پارک های ملی ایران ثبت گشت. پارک ملی دریاچه ارومیه یکی از مهم ترین زیستگاه های طبیعی جانوران در ایران محسوب می گردد. وسعت پارک ملی دریاچه ارومیه 462600 هکتار بوده و یکی از 9 ذخیره گاه زیست کره در ایران است.

حوضه آبریز دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه بزرگ ترین آبگیر دائمی در آسیای غربی است که در شمال غرب فلات ایران واقع شده و حوضه آبریز آن 51.876 کیلومتر مربع، معادل بیش از 3 درصد مساحت کل کسور ایران است. حوضه آبریز دریاچه ارومیه مجموعا توسط 60 رودخانه سیرآب می گردد که 39 تای آن ها رودخانه های دوره ای و 21 تای آن ها رودخانه های دائمی یا فصلی هستند.

ورودی های اصلی دریاچه ارومیه نیز رودهای زرینه رود، سیمینه رود و آجی چای (تلخه رود) هستند. در این حوضه آبریز دشت هایی چون دشت ارومیه، تبریز، بوکان، آذرشهر، بناب، میاندوآب، مهاباد، نقده، سلماس، پیرانشهر و اشنویه وجود دارند که جزو ارزشمندترین کانون های فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران به حساب می آیند. سد بزرگ مخزنی بوکان در حفظ دریاچه ارومیه نقش بسیار بزرگی تا به امروز داشته است.

خشک شدن دریاچه ارومیه

خشک شدن دریاچه ارومیه از اواسط دهه 80 آغاز گشت و اکنون نیز با خطر خشک شدن کامل دریاچه روبرو هستیم. در سال 2015 میلادی با بررسی تصاویر ماهواره ای معین شد که 88 درصد مساحت دریاچه ارومیه از بین رفته است. این در حالی است که در گزارش های قبلی تنها 25 الی 50 درصد از بین رفتن مساحت دریاچه عنوان شده بود.

در خشک شدن آب دریاچه ارومیه موارد متعددی دخیل هستند که از میان آن ها می توان به خشکسالی، احداث بزرگراه به روی دریاچه، کاهش بارندگی برف و باران در سال های اخیر و استفاده بی رویه از منابع حوضه آبریز دریاچه اشاره کرد.

در آمریکای شمالی چند تن از محققان تحقیق جدیدی در خصوص علت خشک شدن دریاچه ارومیه انجام داده اند که نشان می دهد که کاهش بارندگی در حوضه آبریز دریاچه تنها 5 درصد متأثر از خشکسالی بوده است و درواقع علت اصلی و مهم خشک شدن دریاچه عوامل انسانی نظیر راه اندازی پروژه های جاه طلبانه توسعه اقتصادی- آبی همراه با ساخت بزرگراه 15 کیلومتری به روی دریاچه ارومیه با دریچه کوچک 1.2 کیلومتری هستند که برای ساخت این بزرگراه از کوه مجاور دریاچه استفاده شده است.

بیش از دویست سد تا سال 2012 میلادی در مرحله بهره برداری و یا پایان مراحل طراحی به روی رودخانه های حوضه آبریز دریاچه ارومیه بوده اند. چنین عواملی باعث کاهش روز به روز میزان آب دریاچه ارومیه شدند. به طور کلی حدود 22 سد در استان آذربایجان غربی ساخته شده که 8 تای آن ها به بهره برداری رسیده اند.

در استان آذربایجان شرقی نیز از 36 سد ساخته شده، 22 تای آن ها به بهره برداری رسیده و همچنین در استان کردستان 4 سد ساخته شده است. با این حساب می توان گفت 34 سد تا به امروز به بهره برداری رسیده اند و باعث کاهش میزان آب ورودی به دریاچه ارومیه شده اند. تعداد سدهایی که در سه دهه اخیر روی حوضه آبریز دریاچه ارومیه ساخته شده اند، 44 سد است.

یکی دیگر از عوامل خشکی دریاچه ارومیه، حفر چاه های غیر مجاز است. حدود 48 هزار حلقه چاه غیر مجاز در اطراف دریاچه ارومیه و حوضه آبریز دریاچه حفر شده اند.

افزایش دمای هوای جهانی نیز در خشک شدن دریاچه ارومیه موثر است. در دو دهه گذشته دمای هوای کره زمین 2 درجه سانتی گراد افزایش یافته و به دنبال آن بارش های فصلی کاهش یافته و بحران افزایش گرمای هوا تشدید شده است.

هرچند، این موضوع به تنهایی نمی تواند عامل خشک شدن دریاچه ارومیه عنوان گردد. زیرا به صورت ناچیز و جزئی می تواند در مسئله خشک شدن دریاچه ارومیه نقش داشته باشد. زیرا طبق آمارهای بارش سالانه در دریاچه و حوضه آبریز آن میزان بارندگی ها در طی 50 سال اخیر کاهش چشمگیر نداشته است.

در طول سال های اخیر نیز میزان بارندگی در منطقه دریاچه ارومیه کاملا نرمال بوده است. بنابراین، نمی توان خشک شدن دریاچه ارومیه را به افزایش دمای هوا و کاهش بارندگی نسبت داد.

متأسفانه در صورت پیدا نشدن راه حل مهم و قطعی برای حل مشکل خشک شدن دریاچه ارومیه، در سال های آینده شاهد از بین رفتن و نابود شدن آن خواهیم بود.

تصمیم های نادرست در خشک شدن دریاچه ارومیه

طبق نظر برخی کارشناسان برای نجات دادن دریاچه ارومیه بایستی به جای از بین بردن زمین های بارور و خشکاندن ارس، مصرف آب را کاهش داد و وزارت نیرو بایستی طی اقداماتی این امکان را فراهم کند که آب رودخانه هایی را که به طور طبیعی به دریاچه ارومیه می ریختند، دوباره به دریاچه بریزند.

کارشناسان محیط زیست چنین پیش بینی کرده اند که در صورت خشک شدن دریاچه ارومیه آب و هوای معتدل منطقه به هوای گرمسیری با بادهای نمکی تبدیل خواهد شد و شرایط زیست محیطی منطقه به طور کلی تغییر خواهد کرد.

علاوه بر نمک، آلودگی های بسیاری نظیر فلزات سمی سنگین که که در صنعت مورد استفاده قرار می گیرند و مواد سمی مورد استفاده کشاورزی به آب های سطحی و زیرسطحی مربوط به دریاچه ارومیه نفوذ خواهند کرد و با خشک شدن دریاچه ارومیه مقادیر بسیاری از این مواد سمی هوازی شده و برای زیست بوم و مردم منطقه خطرات بیماری های تنفسی به وجود خواهد آورد.

در نزدیکی دریاچه ارومیه چه جاهای دیدنی دیگری وجود دارند؟

کلیسای حضرت مریم: 30.5 کیلومتر

موزه ارومیه: 32.1 کیلومتر

پارک ائللر باغی: 33.5 کیلومتر

پارک جنگلی ارومیه: 36.3 کیلومتر

بند ارومیه: 39.8 کیلومتر

در نزدیکی دریاچه ارومیه چه هتل ها و اقامتگاه هایی وجود دارند؟

هتل و رستوران آریا: 28.7 کیلومتر

هتل قصر: 28.8 کیلومتر

هتل ساحل: 33.6 کیلومتر

هتل جهانگردی ارومیه: 36.1 کیلومتر

هتل مروارید: 36.5 کیلومتر

در نزدیکی دریاچه ارومیه چه رستوران ها و غذاخوری هایی وجود دارند؟

رستوران یخچال: 31.5 کیلومتر

رستوران ترکیه ای هلال: 34.6 کیلومتر

رستوران برج سفید: 36.6 کیلومتر

رستوران مولوی: 36.7 کیلومتر

رستوران دیاکو: 37.6 کیلومتر