روزشمار: 10 اسفند؛ جشن وخشنکام

به گزارش وبلاگ علیکایی، جشن وخشنکام یکی دیگر از جشن های فراموش شده ایرانی است که در 10 اسفند در گرامیداشت رود جیحون برگزار می شد.

جشن وخشنکام در گرامیداشت رود آمودریا یا جیحون بزرگ ترین رود سرزمین های ایرانی برگزار می گردد. این نام از بزرگ ترین شاخه آمودریا بنام رود وخش بر گرفته شده است. ابوریحان بیرونی وخشنکام را فرشته جیحون می داند و می بایست با آناهیته یا آناهیتا اینهمانی داشته باشد.

وخش یا سرخ آب رودی است در آسیای میانه که در تاجیکستان و قرقیزستان روان است و ریزشگاه آن رود آمودریا است. از دید زبان شناسی نام وخش در زبان های اروپایی نام اکسوس را برای آمودریا پدید آورده است که در زبان لاتین Oxus است.

رود وخش با حوزه آبریز 32 هزار و 150 کیلومتر مربع یکی از بزرگ ترین رودهای تاجیکستان است. طول این رودخانه در تاجیکستان 524 کیلومتر است و سرشاخه های آن در قرقیزستان واقع است و میانه آورد آن حدود 631 مترمکعب در ثانیه است. تاجیکستان روی این رود سد و نیروگاه سنگ توده 2 را ساخته است.

رود وخش یکی از مهم ترین رودهای تاجیکستان است و برای آبیاری زمین های پنبه و دیگر زمین های کشاورزی از آن استفاده گسترده ای می گردد. این رود برای فراوری نیروی برق آبی تاجیکستان نیز مهم است و وخش به همراه رودخانه پنج بیش از 75 درصد ذخیره نیروی برق آبی این جمهوری را در خود جای داده اند.

از دره رود وخش شاه راه دوشنبه-چَنَک می گذرد. شهرهای نارک، سربند و قرغان تپه در کناره رود وخش جای دارند. در ریزشگاه رود وخش به رود پنج شکارگاه بیشه پلنگان واقع شده است.

رود وخش یکی از بزرگ ترین شاخابه های آمودریا است و از بخش شرقی رشته کوه آلای در مسافت 524 کیلومتری جاری می گردد. حوزه آبریز روی وخش 39100 کیلومتر مربع است. شاخه های بزرگ تر آن از کوه های پشت آلای شروع شده، در سرچشمه خود به نام قرسو نامیده می گردد. در منطقه ها پایین دست تر آن را قزل سو می نامند.

قزل سو از طرف چپ شاخه های متعددی دارد و پس از عبور از وادی آلای در حدود تاجیکستان با شاخاب دیگری به نام مُغ سو همراه می گردد. مغ سو از حدود شمال شرقی پامیر سرچشمه گرفته و در سرچشمه خود بلندکیک نامیده می گردد. در مسیر رود، مغ سو با قزل سو یکی شده سرخاب را تشکیل می دهند. سرخاب دریا در قسمت شرقی با خِنگاب یک جا شده و نام وخش را به خود می گیرد.

دوره سیرابی وخش ماه های ژوئن-ژوئیه است. آب آن همواره کم و زیاد می گردد. در فصل سیرابی در یک ثانیه 836 متر مکعب آب در آن جاری می گردد، که این اندازه با 20/4 درصد از آورد سالانه برابر است. دوره کم آبی آن ماه های دسامبر، ژانویه، فوریه و مارس است.